Ida (2014)

Η ταινία που σχεδόν μονοπώλησε τα βραβεία της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου και βρίσκεται υποψήφια στην κατηγορία καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας σχεδόν σε όλες τις βραβεύσεις των διαφόρων σωματείων και οργανισμών είναι το «Ida», από την Πολωνία. Ενώ έβλεπα καιρό ότι παιζόταν, δεν μπορούσα να πείσω κανέναν να έρθει να το δει μαζί μου, κυρίως λόγω του θέματος που πραγματεύεται. Το είδα τελικά μόνη μου χθες το βράδυ και πρέπει να πω ότι πρώτον, είχα τελείως διαφορετική ιδέα για το τι θα έβλεπα και δεύτερον, ακόμη προσπαθώ να καταλάβω το πόσο μου άρεσε, κάτι που ελπίζω να έχει συμβεί μέχρι το τέλος του κειμένου.

Πρόκειται για μιας ιδιαίτερης ομορφιάς Πολωνή νεαρή (γύρω στα 20) δόκιμη μοναχή, την Anna. Πριν δώσει τους όρκους της, η υπεύθυνη μοναχή επιμένει πως πρέπει να γνωρίσει την μοναδική οικογένεια που της έχει μείνει και έτσι την στέλνει στην αδελφή της μητέρας της, την θεία της την Wanda. Εκείνη αρχικά δυσπρόσιτη και ψυχρή, ύστερα όμως πιο προσιτή, της αποκαλύπτει πως είναι εβραϊκής καταγωγής και ότι το πραγματικό της όνομα είναι Ida. Εκείνη αποφασίζει, ότι προτού γυρίσει στην μονή θέλει να επισκεφτεί τους τάφους των γονιών της, η θεία της όμως της εξηγεί πως κανείς δεν ξέρει που πέθαναν και που βρίσκονται θαμμένοι. Αποφασίζουν λοιπόν, να τους αναζητήσουν και την επόμενη κιόλας μέρα ξεκινούν το ταξίδι ανεύρεσης του τάφου αλλά και του τρόπου θανάτου των γονιών της κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην πραγματικότητα όμως το ταξίδι αυτό αφορά περισσότερο τις ιδέες και τον δρόμο που έχουν επιλέξει η καθεμία να ακολουθήσει στη ζωή της. Η θεία πιο φιλελεύθερη και μοντέρνα δεν μπορεί να κατανοήσει την επιλογή της ανιψιάς της να ζει στερούμενη τις απολαύσεις της ζωής, ενώ η ανιψιά με την σειρά της προσπαθεί να καταλάβει και να προφυλαχθεί από τον τρόπο ζωής της θείας της.

Πριν αρχίσω πρέπει να υπογραμμίσω ότι πρόκειται για μια άκρως ιδιαίτερη ταινία, την οποία θα ήθελα να εξετάσω αρχικά ως σύνολο. Ιδιαίτερη λοιπόν, με δύσκολα θέματα, όπως ήταν η κατάσταση που επικρατούσε στην Πολωνία το 1960 (γενικά μετά τον Β' Π.Π.), η άθλια κατάληξη πολλών (Πολωνών) Εβραίων κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και κυρίως, η επιλογή του «σωστού» για τον καθένα μονοπατιού ζωής. Κι αυτά μέσα από την περίεργη περιπέτεια ενός ιδιαίτερου ντουέτου θείας και ανιψιάς. Όλα τα παραπάνω παίρνουν ζωή μέσα από το σενάριο, το οποίο συνδέει χαλαρά την μια σκηνή με την επόμενη, καθώς οι διάλογοι είναι λίγοι ενώ το πλάνα μεγάλα. Οι πρωταγωνίστριες δεν μιλούν πολύ, γιατί μέχρι πρότινος δεν είχαν γνωριστεί και η μια εκ των δύο αγνοούσε την ύπαρξη της άλλης. Ωστόσο αυτές οι δύο κουβέντες που λέει η μια στην άλλη είναι τόσο δουλεμένες και τόσο βαθιές που πραγματικά ορισμένες φορές, παρά τον αργό ρυθμό της ταινίας ανατρίχιαζα. Χτίζονται δύο χαρακτήρες τόσο διαφορετικοί ο ένας από τον άλλο, που αλληλοεπηρεάζονται όμως σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό. Αποκαλύπτουν οι μια στην άλλη πτυχές του κόσμου γύρω τους, που ίσως να μην είχαν προσέξει προηγουμένως. Φυσικά αυτά στο επίπεδο που μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο σε μια σχέση ημερών. Όλα παρουσιάζονται μέσα από την πραγματικά πανέμορφη οπτική του σκηνοθέτη και σεναριογράφου Pawel Pawlikowski. Τα πάντα φαίνονται αιθέρια μέσα στην ασπρόμαυρη εικόνα, που συνδυάζει και κολακεύει απίστευτα και επιβλητικά τους χαρακτήρες και τα τοπία. Στην ανάδειξη αυτή βοηθούν φοβερά τα απίστευτα μακρινά και μεσαία πλάνα του, τα οποία διακρίνονται από συμμετρία. Όσα για τα κοντινά, θα τα χαρακτήριζα αποσβολωτικά. Πραγματικά εκπληκτική δουλειά! Την όλη ταινία διακρίνει μια απίστευτη υποδόρια ένταση η οποία ξεσπά, υπό την μορφή πράξης των δύο ηρωίδων.

Τίποτα απ’όλα όσα ανέφερα δεν θα ήταν το ίδιο αν δεν είχε γίνει τόσο υψηλού επιπέδου δουλειά στην φωτογραφία, το μοντάζ και την σκηνοθεσία. Πραγματικά σε αυτούς του τρεις τομείς η ταινία ζωγραφίζει. Αλλά ένα κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι η ατμόσφαιρα που έχει δημιουργηθεί και η οποία παραπέμπει απολύτως στην χρονική περίοδο που γίνεται αναφορά, από τα κοστούμια μέχρι και τις τοποθεσίες. Το τελευταίο στοιχείο της ταινίας στο οποίο θα ήθελα να αναφερθώ είναι οι ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστριών, της Agata Kulesza (Wanda) και της Agata Trzebuchowska (Ida). Αυτές οι κυρίες δίνουν ζωή σε δύο άκρως ενδιαφέρουσες προσωπικότητες. Από την μια η εκρηκτική θεία, που ζει στα όρια, έχει απογοητευτεί από την ζωή και ζει με τις φοβερές πληγές το παρελθόντος και από την άλλη, η ήσυχη, ήρεμη, αθώα και ανεπηρέαστη σχεδόν από τα πάντα δόκιμη μοναχή. Η ερμηνεία της θείας με σόκαρε πραγματικά, καθώς έχει τέτοιο βάθος και τέτοια φοβερή υπόσταση που μέσα σε αυτά τα 80 λεπτά μπορείς να διακρίνεις την ιστορία 40 ολόκληρων χρόνων, και μέσα σε αυτά τα βλέμματα μπορείς να νιώσεις το συναισθηματικό χάος που βιώνει. Από την άλλη η μικρή πρωταγωνίστρια συγκρατημένη και πειθαρχημένη σου τραβά την προσοχή με την ξεχωριστή παρουσία της, την αύρα της και αυτό το βλέμμα που  εκφράζει παράλληλα τόσο πολλά συναισθήματα και σκέψεις. Και οι δύο ερμηνείες είναι υψηλότατου επιπέδου, για μένα ξεχωρίζει βέβαια η θεία ως πιο ώριμη και έμπειρη ηθοποιός.

Συνοψίζοντας: το «Ida» πρόκειται για μια ταινία που απευθύνεται σε πιο απαιτητικό κοινό. Ακόμη κι αν δεν είσαι θαυμαστής του αργού ρυθμού και του σχεδόν ανύπαρκτου διαλόγου της, θα θαυμάσεις πραγματικά το οπτικό επίτευγμα, που οφείλεται στις φοβερές συμμετρικές λήψεις, την άψογη φωτογραφία, το μοντάζ και την εξαιρετική σκηνοθεσία του Pawel Pawlikowski. Το σενάριο της ταινίας είναι άκρως ενδιαφέρον, όπως και η αντισυμβατική υπόθεσή της. Αυτό που ξεχωρίζει είναι οι δύο φοβερές ερμηνείες των πρωταγωνιστριών, ειδικά της Agata Kulesza. Ακόμα δεν έχω συνειδητοποιήσει πλήρως το τι είδα και σε τι βαθμό μου άρεσε. Ωστόσο αυτό που μου έχει μείνει είναι η αιθέρια και γλυκόπικρη αίσθηση που σου αφήνει η ταινία, καθώς επίσης και οι προβληματισμοί επί των θεμάτων της.  Θα προέτρεπα σε προβολή της, αλλά να υπογραμμίσω ότι δεν πρόκειται για ταινία διασκέδασης, χαβαλέ ή «για να περάσει η ώρα». Με βαθιά νοήματα και εκτέλεση υψηλού επιπέδου σίγουρα είναι μια ξεχωριστή, σημαντική ταινία, ακόμη όμως δεν έχω καταλήξει στο πόσο μου άρεσε… 

Πηνελόπη Χούνδρη




IMDb: http://www.imdb.com/title/tt2718492/?ref_=ttmd_md_nm
Facebook: http://www.facebook.com/tainiodifis
To trailer του "Ida":